ПАЁМИ ПРЕЗИДЕНТИ КИШВАР — СТРАТЕГИЯИ РУШДИ УСТУВОР, ВАҲДАТИ МИЛЛӢ ВА ОЯНДАИ БОЭЪТИМОДИ КИШВАР

Паёми солона ба Парлумони кишвар аз ҷониби Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон ҳамчун санади муҳимтарини сиёсӣ ва стратегӣ мебошад, ки афзалиятҳои сиёсати дохилӣ ва хориҷии давлатро муайян намуда, барои фаъолияти мақомоти давлатӣ ҳамчун дастури роҳнамо хизмат мекунад ва масъулияти давлатро пеши мардум ифода менамояд. Он имкон медиҳад, ки натиҷаҳои бадастомада таҳлил гардида, таҳдидҳои мавҷуд ба таври воқеӣ арзёбӣ шуда, вазифаҳои мушаххас барои давраи оянда муайян гардад ва пайдарпайии ислоҳот ва ҳамоҳангии амалҳои ҳамаи шохаҳои ҳокимият таъмин гардад. Паём нақши калидӣ дар таҳкими ваҳдати миллӣ, суботи сиёсӣ ва эътимоди ҷомеа мебозад ва ҳамзамон ба муттаҳидсозии ҷомеа атрофи ҳадафҳои миллӣ оид ба рушди устувор ва беҳдошти сатҳи зиндагии шаҳрвандон мусоидат мекунад.
Паёми Асосгузори сулҳ ва ваҳдати миллӣ — Пешвои миллат, Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон, таҷрибаи санҷида ва дурбинонаи рушди давлатро нишон дода, дастовардҳои воқеии кишвар дар сиёсати дохилӣ ва хориҷиро инъикос менамояд. Муҳимияти хосса ба дастовардҳо дар таҳкими суботи минтақавӣ ва муносибатҳои ҳасана бо кишварҳои ҳамсоя, ҳалли ниҳоии масоили марзӣ бо Ҷумҳурии Қирғизистон ва иштироки фаъоли Тоҷикистон дар майдони Созмони Милали Муттаҳид таъкид карда мешавад. Қабули резолюсияҳои муҳим, баргузор намудани конфронсҳои байналмилалӣ ва ворид кардани объекти мероси фарҳангӣ ба реестри ЮНЕСКО маҳсули афзоиши нуфузи кишвар ва нақши конструктии он дар ҳалли масоили глобалӣ ва минтақавӣ мебошад.
Дастовардҳои рушди иҷтимоӣ-иқтисодӣ дар солҳои охир низ назаррас мебошанд. Афзоиши назарраси ММД, баланд шудани даромади аҳолӣ, коҳиши сатҳи фақр ва афзоиши умр нишондиҳандаи самаранокии сиёсати давлатӣ ва амалӣ намудани пайдарпайи Стратегияи миллии рушди кишвар мебошад. Афзалиятҳои мушаххас барои солҳои 2026–2030, аз ҷумла рақамигардонӣ, саноатнокӣ, рушди захираҳои инсонӣ ва иқтисоди сабз, боварии устувориро ба рушди минбаъдаи кишвар ва беҳбудии сатҳи зиндагии шаҳрвандони Тоҷикистон тақвият мебахшанд.
Ҳамзамон қайд карда шуд, ки дар давоми 10 соли охир, дар давраи амалӣ гардидани ду барномаи кӯтоҳмуддат дар доираи Стратегияи миллии рушди то соли 2030, иқтисодиёти Тоҷикистон натиҷаҳои назаррас нишон дод: Маҷмӯи маҳсулоти дохилӣ (ММД) 3,4 баробар афзоиш ёфт, суръати миёнаи солонаи рушди он 7,6% ро ташкил дод, ММД ба ҳар сари ањолї 2,7 баробар афзуд — аз 6 ҳазор то 16,1 ҳазор сомонӣ; даромади пулии аҳолӣ 6 баробар афзуд, сатҳи камбизоатӣ то 19% коҳиш ёфт, аҳолӣ 26% афзоиш ёфт — то 10,7 миллион нафар, синни миёнаи умри аҳолӣ ба 77 сол расид. Барои рушди иҷтимоию иқтисодӣ беш аз 670 млрд сомонӣ, аз ҷумла 159 млрд сомонӣ сармояи хориҷӣ, равона гардид. Қабули Барномаи миёнамӯҳлати барои солҳои 2026–2030 пешбинӣ мекунад, ки МДМ ду баробар афзояд, сатҳи камбизоатї то 10% коҳиш дода шавад, ҳиссаи табаќаи миёнаи аҳолӣ то ба 50% расад, рушди иқтисодиёт дар як сол 8,7%, саноат 20%, кишоварзӣ 8,4%, ва ҳаҷми хизматрасониҳои пулакӣ 11,7% бошад. Лоиҳаҳо оид ба саноатикунонидан, рақамигардонӣ, рушди иқтисодиёти «сабз», инфрасохторҳои нақлиёт ва энергетикӣ, истифодаи самараноки заминҳои кишоварзӣ ва ҷалби сармоягузориҳо фаъолона амалӣ мешаванд, ки ин устувории иқтисодии кишварро тақвият дода, сатҳи зиндагии шаҳрвандонро беҳтар мекунад ва заминаи устувори рушди босубот ва ояндаи инноватсионии Тоҷикистонро таъмин месозад.
Ин қисмати Паём мавқеи пайдарпай ва прагматии давлатро дар самти рақамигардонии робитаҳои молиявӣ ва рушди иқтисодиёти ғайринақдӣ равшан инъикос менамояд. Ҷорӣ намудани пурраи шаклҳои ғайринақдӣ дар соҳаи тиҷорат ва хизматрасониҳо қадами муҳим ба самти афзуншавии шаффофият, кам кардани гардиши пинҳонӣ ва тақвияти эътимод байни давлат, соҳибкорон ва шаҳрвандон мебошад. Натиҷаҳои муваффақонаи ҳалли рақамӣ, аз ҷумла дар соҳаи энергетика ва идораи андоз, нишон медиҳанд, ки кам кардани омилҳои инсонӣ ва истифодаи технологияҳои муосир самаранокии идоракунӣ ва интизоми молиявиро ба таври назаррас баланд мекунад.
Таъкид ба дастгирии бахши хусусӣ, ки имрӯз муҳаррики асосии рушди иқтисодӣ ва фароғатсозии аҳолӣ мебошад, арзандаи зикр аст. Чораҳои пешбинишуда барои осон кардани дастрасии соҳибкорон ба захираҳо, маблағгузорӣ, хизматрасониҳои давлатӣ ва хизматрасониҳои рақамӣ муҳити мусоид барои соҳибкорӣ эҷод намуда, фаъолиятҳои сармоягузориро тақвият медиҳанд. Давом додани ислоҳоти андоз ва таҳияи барномаи нави идоракунии андоз барои солҳои 2026–2030, ҳамзамон бо баланд бардоштани саводи молиявии аҳолӣ, пояи устувори рушди соҳибкорӣ, васеъ намудани базаи андоз ва таҳкими иқтисоди миллӣ таъмин мегардад.
Паёми Президенти кишвар равиши систематикӣ ва масъулиятноки давлатро барои таҳкими устувории молиявӣ ва самаранокии сиёсати буҷетӣ нишон медиҳад. Афзоиши назарраси даромадҳои буҷет, густариши васоити бозори молиявӣ ва таъкид ба истифодаи мақсаднок ва оқилонаи маблағҳои буҷетӣ шаҳодати устувории идоракунии молиявӣ дар шароити ҷаҳони мураккаб мебошад. Пешниҳодҳо оид ба рушди бозори коғазҳои қиматнок, ҷорӣ намудани васоити молиявии «сабз», таъсиси Фонди кафолати қарз ва такмил додани қарзҳои ипотекӣ ба фаъолсозии сармоягузорӣ, дастгирии соҳибкорӣ ва беҳдошти некӯаҳволии иҷтимоии аҳолӣ равона шудаанд.
Натиҷаҳои назаррас дар сиёсати саноатнокии босуръат ва рушди соҳаи энергетика низ махсусан ҷолиб мебошанд. Сохтмони ҳазорҳо корхонаҳои саноатӣ, афзоиши ҳаҷми истеҳсолот ва васеъ намудани навъи маҳсулот дурустии роҳи стратегиро тасдиқ мекунанд. Сармоягузориҳои бузург дар соҳаи энергетика, таҷдиди нерӯгоҳҳои калидӣ, рушди манбаъҳои барқароршавандаи энергия ва бунёди пайдарпайи НБО «Роғун» пояи устувори истиқлолияти энергетикии кишварро таъмин менамояд. Истифодаи ҳамзамони энергетикаи сабз ва технологияҳои рақамӣ имкониятҳои нав барои рушди соҳаҳои баланди технология, аз ҷумла интеллекти сунъӣ, фароҳам оварда, мавқеи Тоҷикистонро ҳамчун давлати пешрафта ва устувор тақвият мебахшад.
Паёми Президенти кишвар ҳамчунин аҳамияти давлатро нисбат ба амнияти озуқаворӣ ва рушди устувори кишоварзӣ дар шароити тағйирёбии иқлимӣ инъикос менамояд. Афзоиши босуръати соҳаи аграрӣ ва баландшавии сатҳи худиқтидории озуқаворӣ то 85 фоиз натиҷаи меҳнати садоқатмандонаи деҳқонон ва дастгирии самараноки давлатӣ мебошад. Иҷрои қонун дар бораи сиёсати аграрӣ ва барномаҳои инноватсионӣ дар пахтакорӣ пояи ҳуқуқӣ ва иқтисодиро барои афзоиши ҳосил, фароғатсозии аҳолӣ ва тавоноии содиротӣ таҳким мебахшад, ки ба суботи иҷтимоӣ ва некуаҳволии аҳолии деҳот мусоидат мекунад.
Ин қисмат ҳамчунин рушди инфрасохтор, соҳаи иҷтимоӣ, илм ва маорифро дар бар мегирад. Сохтмон ва таҷдиди роҳҳо, пулҳо ва нақбҳои транзитӣ иқтидори транзитии Тоҷикистонро тақвият дода, ҳамгироии минтақаро рушд медиҳад. Баланд бардоштани маблағгузории соҳаи маориф ва илм, таваҷҷӯҳи ҷиддӣ ба сифат ва омӯзиши кадрҳо, рушди фанҳои табиӣ ва дақиқ ва дастгирии ташаббусҳои байналмилалӣ дар омӯзиши яхбандҳо нишондиҳандаи дурбинӣ ва стратегияи ояндаи кишвар мебошад. Ин тадбирҳо барои ташаккули насли соҳибкасб, ватандӯст ва рақобатпазир мусоидат намуда, кафолати устувории давлат ва ҷойгоҳи сазовори он дар ҷомеаи ҷаҳонӣ мебошанд.
Паёми Президенти кишвар ба таври возеҳ аҳамияти нигаҳдории хотираи таърихӣ, идентичности миллӣ ва арзишҳои маънавии мардуми тоҷикро таъкид менамояд. Сармоягузориҳои бузург дар рушди фарҳанг, сохтмон ва модернизатсияи муассисаҳои фарҳангӣ, нашри ройгони асарҳои фундаменталии мероси миллӣ нишондиҳандаи сиёсати пайдарпайи давлатӣ барои тарбияи ҷавонон дар руҳияи ватандӯстӣ ва эҳтироми таърих мебошад. Шинохти байналмилалӣ аз ёдгориҳои қадимаи Хуталон, анъанаҳои фарҳангӣ ва шахсиятҳои барҷастаи тамаддуни тоҷикӣ дар сатҳи ЮНЕСКО саҳми Тоҷикистонро дар фарҳанги ҷаҳонӣ ва нуфузи он дар арсаи байналмилалӣ тақвият мебахшад.
Паёми Президенти кишвар ҳамчунин рушди соҳаи тандурустӣ ва системаи ҳифзи иҷтимоиро ҳамчун омилҳои асосии некуаҳволии ҷомеа таъкид мекунад. Афзоиши назарраси маблағгузорӣ, сохтмони садҳо муассисаҳои тиббӣ ва оғози ислоҳоти нав барои баланд бардоштани сифати хизматрасонии тиббӣ ва дастрасӣ ба он равона шудааст. Пешниҳодҳо оид ба такмили маблағгузорӣ, рушди саноати дорусозӣ ва тақвияти дастгирии иҷтимоӣ ба гурӯҳҳои осебпазир нишондиҳандаи сиёсати иҷтимоӣ ва ҳаматарафаи давлат мебошад, ки ба баланд бардоштани сатҳи зиндагӣ, саломатии насл ва адолати иҷтимоӣ равона шудааст.
Қисмати дигар Паём равиши иҷтимоии давлат ва дурбинӣ дар масъалаҳои фароғатсозӣ ва баланд бардоштани сатҳи зиндагии аҳолиро инъикос мекунад. Эҷоди пайдарпайи ҳазорҳо ҷойҳои корӣ, нишондиҳандаҳои мушаххаси ташкили 1,4 миллион ҷойи нави корӣ дар солҳои наздик ва таваҷҷӯҳи махсус ба шуғли ҷавонон, занон ва гурӯҳҳои осебпазир далели сиёсати зирак ва масъулиятнок дар соҳаи меҳнат мебошад. Қарорҳо оид ба афзоиши музди меҳнат, стипендияҳо, маоши минималӣ ва индексатсияи нафақаҳо қадами муҳим барои тақвияти адолати иҷтимоӣ, баланд бардоштани қобилияти харидории аҳолӣ ва беҳбудии сатҳи зиндагии шаҳрвандон мебошанд.
Ҳамчунин, Паём аҳамияти баланд ба ҷавонон ва занон ҳамчун неруи асосии пешбарандаи рушди кишвар медиҳад. Дастгирии ташаббусҳои ҷавонон, фароҳам овардани шароити таҳсил, рушди касбӣ ва иштироки фаъол дар ҳаёти ҷомеа насли созандагони ояндаи Тоҷикистонро ташаккул медиҳад. Таваҷҷӯҳ ба баланд бардоштани мақоми занон, нақши онҳо дар тарбияи насли оянда, нигоҳдории арзишҳои миллӣ ва муқовимат бо падидаҳои номатлуб нишондиҳандаи пайравӣ ба принсипҳои имкониятҳои баробар, рушди устувор ва таҳкими пояҳои маънавии ҷомеа мебошад.
Қисмати ниҳоии Паём нақши калидии қонунгузорӣ, болоӣ қонун ва таъмин намудани амнияти ҷамъиятиро ҳамчун пояи устувори рушди давлат таъкид мекунад. Таваҷҷӯҳ ба такмили заминаи ҳуқуқӣ, таҳкими сулҳ, субот ва ваҳдати миллӣ нишондиҳандаи равиши мукаммал ва масъулиятноки давлат дар шароити таҳдидҳои ҷаҳонии муосир мебошад. Таваҷҷӯҳ ба баланд бардоштани потенсиали мақомоти ҳифзи ҳуқуқ ва ҳимояи хизматчиёни ҳарбӣ шаҳодати он аст, ки амният ва қонунбарорӣ шароити муҳимтарин барои пешрафти иҷтимоӣ-иқтисодӣ ва некӯаҳволии шаҳрвандон мебошад.
Паёми Президенти кишвар ҳамчунин даъвати илҳомбахш ба муттаҳидии мардум ва иштироки фаъолонаи ҳар як шаҳрванд дар равандҳои созандагӣ дар арафаи 35-солагии Истиқлолияти давлатии Тоҷикистон мебошад. Чорабиниҳои бузурги ободонӣ, ки бо иштироки фаъолонаи соҳибкорон ва аҳолӣ амалӣ мешаванд, сатҳи баланди ватандӯстӣ ва масъулияти ҷомеа нисбати ояндаи Ватанро нишон медиҳанд. Эълони соли 2026 ҳамчун Соли васеъ намудани ободонӣ ва таҳкими худшиносии миллӣ ифодаи эътимод ба қудрати созандаи халқ ва орзуи он барои пешрафти минбаъдаи Тоҷикистон, таҳкими нуфузи байналмилалии давлат ва нигоҳдории шинохти таърихиву фарҳангии он мебошад.
Ҳамин тавр, Паёми солонаи Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон ба Парлумони кишвар аҳамияти беназир барои таҳкими суботи давлатӣ, баланд бардоштани самаранокии идоракунӣ ва амалӣ намудани ҳадафҳои стратегӣ дорад. Он на танҳо натиҷаҳои кори гузашта ва дастовардҳои кишварро инъикос мекунад, балки дурнамои равшанро барои рушди минбаъдаи иқтисод, соҳаи иҷтимоӣ, илм ва маориф, фарҳанг ва сиёсати хориҷиро фароҳам меоварад. Паём ба муттаҳидсозии тамоми қишрҳои ҷомеа мусоидат намуда, худшиносии ватандӯстии шаҳрвандонро тақвият мебахшад ва ҳамчун дастури роҳнамо барои ҳамоҳангсозии амалҳои мақомоти давлатӣ, таъминкунандаи рушди устувор ва шукуфоии кишвар хизмат мекунад.

ХОЛБОБОЕВ ФАЙЗУЛЛО САМАДОВИЧ, 
Мушовири ҳақиқии давлатии Ҷумҳурии Тоҷикистон, 
номзадии илмҳои иқтисодӣ, ходими пешбари илмии 
Институти иқтисодиёт ва демографияи 
Академияи миллии илмҳои Тоҷикистон